CHÂM CỨU

HOA ĐÀ GIÁP TÍCH
華陀夾脊穴

Xuất xứ của huyệt Hoa Đà Giáp Tích

« Trửu hậu bị cấp phương ».
Tên gọi của huyệt Hoa Đà Giáp Tích
[ GIÁP ] Có nghĩa là ở bên hay bên cạnh
[TÍCH ] Có nghĩa là cột sống

Huyệt nằm dọc hai bên cột sống .
Còn được gọi là “ Hoa - Đà giáp tích ” (Huatuojiaji) bởi người ta cho rằng Hoa Đà là vị thầy thuốc đã phát hiện ra và là người đầu tiên dùng tới nó
Nên gọi là Hoa - Đà giáp tích

HOA ĐÀ GIÁP TÍCH

Tên Hán Việt khác của huyệt Hoa Đà Giáp Tích
Đà tích - Giáp tích . Đặc biệt của huyệt Hoa Đà Giáp Tích
Kỳ huyệt . Mô tả huyệt của huyệt Hoa Đà Giáp Tích

HOA ĐÀ GIÁP TÍCH

1 . Vị trí xưa
Hai bên cột sống lưng chính giữa huyệt xương lớn, đo ra mỗi bên 1 thốn [Trửu hậu bị cấp phương]
2 . Vị trí nay
Từ dưới gai sau đốt sống lưng thứ 1 đến dưới gai sau đốt sống thắt lưng 5, đường giữa cột sống ngang ra 0,5 thốn, mỗi bên có 17 huyệt hai bên cộng 34 huyệt.
3 . Giải phẫu , Thần kinh Dưới của huyệt Hoa Đà Giáp Tích
Từ cạn đến sâu có: Từ đốt sống lưng 1 đến đốt sống lưng 5 là cơ thang, từ lưng 1 đến lưng 4 thêm cơ trám, từ lưng 1 đến lưng 3 thêm cơ răng bé sau-trên Từ đốt sống lưng 6 đến đốt sống lưng 12 là cơ thang, cơ lưng to, ở đốt sống lưng 11 và 12 thêm cơ răng bé sau-dưới. Từ đốt sống thắt lưng 1 đến đốt sổng thắt lưng 5 là cân cơ lưng to, ở đốt sống thắt lưng 1 và 2 thêm cơ răng bé sau-dưới. Dưới lớp sâu là khối cơ rãnh cột sống như cơ gian-gai, cơ bán gai, cơ ngang gai. Các đốt sống và khoảng gian, đổt sống – Thần kinh vận động cơ là một nhánh của dây thần kinh sọ não số 11, nhánh của đám rối cổ sâu, nhánh của đám rối cánh tay và các nhánh của các rễ thần kinh sống.

HOA ĐÀ GIÁP TÍCH

Tác dụng trị bệnh của huyệt Hoa Đà Giáp Tích
Ho - Suyễn - Lao phổi - Viêm khí quản - Suy nhược thần kinh , các loại bệnh mãn tính, bệnh trường vị, các loại bệnh thuộc gan mật, tiết niệu, sinh dục, Đau vai lưng , thắt lưng, liệt bai
Phương pháp châm cứu:
1. Châm Thẳng, dùng khi châm vào rễ thần kinh thì hơi hướng mũi kim vào bên trong một chút, sâu 1,5 thốn (ở đốt sống cổ, lưng) và 2,5 thốn (ở đốt thắt lưng) khi kích thích tại chỗ có cảm giác như điện giật tới tứ chi hoặc lan ra 2 bên sườn – Châm xiên, Trong trường hợp khi bị viêm khớp đốt sóng thì nên châm mũi kim lên trên đốt sống, dưới da sâu 1-1,5 thốn, hoặc châm huyệt này xuyên qua huyệt kia 2 – 3 thốn khi kích thích có cảm giác căng tức tại chỗ.
2 . Cứu 3 – 7 lửa
3 . Ồn cứu 5 – 20 phút

HOA ĐÀ GIÁP TÍCH

Tham khảo của huyệt Hoa Đà Giáp Tích:

1 . « Hậu hán thư » ghi rằng

“Hoa Đà biệt truyện ghi rằng, có bệnh nhân chân đi khập khễnh khó đi lại. Hoa Đà chẩn mạch, bảo bệnh nhân cỏi bỏ áo quần, điểm 10 chỗ nơi lưng, mỗi nơi đo ra 1 thốn hoặc 5 phân, cứu vào nơi đây mỗi nơi 7 lửa, sau khi cứu vết thương của cứu lành thì đi được. Sau khi cứu lành mà cứu lại đợt khác ở Giáp tích trên dưới 1 thốn, có thể đi đứng thẳng được”.

2 . « Trửu hậu bị cấp phương » ghi rằng

“Dùng ngón tay véo da xương cột sống ở nơi đó, dưới sâu đau thì kéo lên từ xương cụt cho tới đỉnh là được, nếu chưa đỡ làm tiếp”.

3 . « Thôi nã tiên thuật » ghi rằng

“Thương hàn đau nhức các khớp xương, ở từ đó dùng ngón tay xoay đẩy đến xương cụt”.

4 . « Tiêu nhi thôi nả quảng ý » ghi rằng :

“Cột sống lưng từ dưới chậm từ từ nắn đi lên, mặc dù người lớn có thể nôn”.

5 . « Châm cứu khống huyệt cập kỳ liệu pháp tiện lãm » ghi rằng: “Đà tích là kỳ huyệt, cứu 3 – 7 lửa (mỗi lần cứu có thể chọn dùng 3-5 huyệt, tức là 6 – 10 điểm, thay nhau để dùng vòng quanh như thế), chủ trị Suy nhược thần kinh, Lao phổi, Viêm khí quản, gầy gò suy nhược”.

6 . « Châm cứu kinh ngoại kị’ huyệt đồ phô” ghi rằng

“Huyệt này vị trí có sách nói rằng ở tại chính giữa cột sống lưng-thắt lưng đo ra mỗi bên 8 phân, có thể châm 5 phân đến 1 thốn rưỡi, hoặc vừa châm vừa cứu, đế trị Viêm cột sống do phong thấp, Đau nhức Cột sống thắt lưng“.

HOA ĐÀ GIÁP TÍCH

7 . “ Niết tích ”

Tức là vuốt dọc theo hai bên cột sống là phương pháp phòng trị bệnh bằng cách véo da vùng cơ hai bên cột sống để chữa bệnh Cam tích trẻ con Kém ăn Táo bón ho suyễn, Khóc đêm Đái dầm. Dùng cho người lớn để trị Mất ngủ . Suy nhược thần kinh, Rối loan tiêu hóa, Kinh nguyệt không đều, làm tăng sức khỏe.

8. Huyệt này theo “Trửu hậu bị cấp phương”

gọi là Giáp tích, theo “Trung quốc châm cứu học” gọi là Hoa-Đà giáp tích.

9. «Trửu hậu» ghi rằng

“Phương pháp của Hoa Đà nói sách “Thiền kim dực” ghi rằng: “Chữa chứng hoắc loan vọp bẻ, bảo bệnh nhân nằm sấp, xuôi duỗi hai tay sát người, lấy dây vòng ngang hai cùi chỏ, ngay hai bên dưới dây giữa xương sống, mỗi nơi đo ra 1,5 thốn gọi là Giáp - tích huyệt, cứu vào 100 lửa”.

10 . « Dưỡng chơn tập » ghi ràng

“Trong thân người có mạch, kể ra 12 bộ Chính kinh và 8 bộ Kỳ kinh. Nhưng chỉ có 2 Mạch Nhâm - Đốc là quan hệ nhất đến việc sinh tử của con người, với kẻ phàm phu thì Mạch Nhâm ở nơi bụng bắt dưới mà đi lên trên, còn Mạch Đốc ở sau lưng bắt trên mà đi xuống dưới, trước sau hai mạch giãn cách với nhau, cho nên hóa cơ (máy sinh hóa) mất căn bản. Bởi cớ ấy nên mạng sống tùy theo khí bẩm yếu mạnh mà ra ngắn dài. Tiên gia biết được Mạch Nhâm là chỗ tổng hội các phần âm, còn Mạch Đốc là nơi thống nhiếp các phẩn dương. Hai mạch nếu thông, thì trăm mạch đều thông. Cho nên Tiên gia thối âm phù, tiến dương hỏa, làm phép vận chuyển Hà xa. Hà xa là bánh xe quay nước để chỏ dược vật (thuốc của Tiên gia). Vận chuyến hà xa cho thông hai mạch, lên thì gọi là Tiên, xuống thì gọi là Thối. Theo phép này thì phải ngưng thần nhập Khí huyệt, ấy gọi là Qui căn; thần khí giữ nhau, khắng khít không rời. Chờ đến khi tịnh cực (tịnh đến cực điểm) rồi thì phát động, ấy là thần trổ lại thừa khí mà thượng thăng nơi Nê-hoàng-cung. Chừng đó đường Hà xa mới thông. Phải biết đường Hà xa, tức là hai mạch Nhâm Đốc của thân ta đó. Hồi khí mới phát sinh, nó uất chưng, Uất chưng, có nghĩa là nước nhờ có lửa nấu chưng nên sinh ra khí, càng nhiều càng mạnh, bồng bột như trong nổi nước sôi đậy nắp kín nơi khoảng giữa hai quả Thận, tràng dẫy lên trên Ngũ du. Ngũ du là năm thứ huyệt ăn vô ngũ tạng. Ấy là kinh thủy loạn hành, chẳng còn do nơi mương rãnh nữa. Ta mau đem thần chuyên về Vĩ lư, rồi lên tới Giáp tích. Giáp tích khó qua thì lưỡi trụ ổ gà, khiến nó lên Phong phủ mà thẳng tuốt tới Nê- hoàng. Thần với khí giao hội nơi chỗ đó, thì mới nghe trong mình thư thái điều hòa. Một chút thì nó biến ra cam lộ. Mau lấy lưỡi dẫn nó từ trên Thước kiều mà đi xuống khai thông Hội-yết, qua Trùng-lâu, dạo Giáng-cung, trở về chỗ chứa nó (Khí huyệt) thì nghỉ. Gội rưới giáp vòng như vậy lâu rồi thuần thục, khí mãn ba điền. Ba điển là ba Đơn-điền, chỗ dưỡng đơn. Dưới trên giao thái.

- Đây là chỗ gọi :

Thường sử khí thông, quan thâu tiết, Tự nhiên tinh mãn

Cốc tồn thần

- Nghĩa là :

Vận khí thông quan, xoi cốt tiết,

Tự nhiên tinh đủ, dưỡng nguyên thần.

Bạch Tần lão nhân nói rằng :

“Từ chỗ . Theo phép này. sắp xuống mấy câu, muôn quyên Đơn kinh chẳng nói ra ngoài vòng đó. Nói ra ngoài vòng đó là bàng môn. Chỗ Lão Tử gọi rằng: “Trí hư cực, thủ tịnh đốc, vạn vật tịnh tác, ngô dĩ quan kỳ’ phục

Nghĩa là : Phăng chỗ hư trống (trống, cho cùng bực, giữ lòng tịnh (lặng) cho hết sức, thì muôn vật đểu phát hiện (hư trung sanh thực, vô trung sanh hữu), ta nhân đó mà thấy lại được bản lai hư tịnh là cái tâm của ta hổi ban sơ, tức là nói vào đây.

[ Theo kinh Dịch, âm cực thì nhất dương trở lại sinh nơi dưới, gọi là quẻ Phục. Phục là cái Đạo sinh sinh vô cùng chẳng dứt] .

Phải biết quí nó ! rán giữ lấy nó ! Nhất là nguyện kẻ thượng đắng căn kết hết lòng làm theo đó”.

11 . Các huyệt Trụ trắc

Vị nhiệt, Trung suyễn, Tỳ nhiệt, Thận nhiệt, Thận tích. đều ở trong Giáp Tích.

12 . Thường có thể kích thích bằng Mai hoa châm,

ngày xưa trẻ con người ta thường hay bồng ngược rồi thuận tay vuốt dọc hai bên cột xương sống để trẻ mau lớn và kích thích tiêu hóa, chống còi và làm cho cột sống thắng.

13 . Hiện nay huyệt này được

các nhà châm cứu phân chia ra như sau:

– Từ xương cố thứ nhất đến xương thắt lưng thứ 5, từ mỗi gai đót sống đo ra 0,5 - 1 thốn, cộng cả 2 bên phải trái là 48 huyệt. Những huyệt từ xương cùng 2 - 4 cũng đo như trên (có sách có thể lấy huyệt Bát liêu để thay thế), về phương diện chọn huyệt và phối huyệt có thể căn cứ vào sự phân bố của kinh mạch, gốc phân bố thần kinh và tiết đoạn thần kinh hoặc áp thống điểm ở đó để chọn huyệt, về phương diện điều trị có thế căn cứ vào như sau:
Huyệt Giáp tích

ở đốt sống cô 1 - 4 trị bệnh ở đầu;

sống cổ 1 - 7 trị bệnh ở cổ gáy;

sống cổ 4 - sống lưng 1 trị bệnh ở chi trên;

song cổ 3 - sống lưng 9 trị bệnh ở nội tạng xoang ngực, thành ngực; sống lưng 5 thắt lưng 5 trị bệnh ở nội tạng của xoang bụng;

sống lựng 11 - cùng 2 trị bệnh ở thắt lưng, lúng cùng;

thắt lưng 2 - lưng cùng 2 trị bệnh ở chi dưới;

thắt lưng 1 - lưng cùng 4 trị bệnh nội tạng của hố chậu, thống điểm ở đó để chọn huyệt về phương diện điều trị có thê căn cứ vào như sau: Huyệt Giáp tích ở đốt sống cổ 1 - 4 trị bệnh ở đầu:

sống cô 1 - 7 trị bệnh ở cô gáy;

sống cổ 4 - sống lưng 1 trị bệnh ỏ chi trên;

sống cô 3 - sống lưng 9 trị bệnh ỏ nội tạng xoang ngực, thành ngực; sóng lưng 5 - thắt lưng 5 trị bệnh ỏ nội tạng của xoang bụng;

sống lưng 11- cùng 2 trị bệnh ổ thắt lưng, lưng cùng;

thắt lưng 2 - lưng cùng 2 trị bệnh ỏ chi dưới;

thắt lưng 1 - lưng cùng 4 trị bệnh nội tạng của hố chậu.

           

BÀI THAM KHẢO

CỘNG  HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

SỞ Y TẾ BÌNH ĐỊNH                   

BV Y HỌC CỔ TRUYỀN VÀ     

PHỤC HỒI CHỨC NĂNG                               

Bình Định, ngày      tháng 4 năm 2022 

Số:       /QĐ-BVYHCT&PHCN

                                                                             

QUYẾT ĐỊNH

Ban hành Quy trình kỹ thuật “Hào châm”

  

GIÁM ĐỐC BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN VÀ PHỤC HỔI CHỨC NĂNG
Căn cứ Quyết định số 729/QĐ-BYT ngày 22/7/2008 của Bộ Y tế về việc Ban hành Hướng dẫn Quy trình kỹ thuật khám bệnh, chữa bệnh chuyên ngành châm cứu;
Căn cứ Quyết định số: 4380/QĐ-UBND ngày 14/12/2018 của UBND tỉnh Bình Định về việc hợp nhất Bệnh viện Y học cổ truyền và Bệnh viện Phục hồi chức năng thành Bệnh viện Y học cổ truyền và Phục hồi chức năng, trực thuộc Sở Y tế;
Xét đề nghị của Trưởng phòng KH-CNTT-VTTBYT, Hội đồng thuốc và điều trị, Hội đồng khoa học kỹ thuật Bệnh viện.
QUYẾT ĐỊNH:
Điều 1. Ban hành kèm theo Quyết định này Quy trình kỹ thuật “Hào châm”.
Điều 2. Quy trình kỹ thuật “Hào châm” áp dụng cho tất cả các khoa điều trị trong bệnh viện.
Điều 3. Trưởng phòng KH-CNTT-VTTBYT, Hội đồng thuốc và điều trị, Hội đồng khoa học kỹ thuật Bệnh viện và các khoa/phòng có liên quan chịu trách nhiệm thi hành Quyết định này./.
Nơi nhận: GIÁM ĐỐC
- Như điều 3;
- Lưu: VT, KH-CNTT-VTTBYT.
Lê Phước Nin

HÀO CHÂM

(Ban hành kèm theo Quyết định số: /QĐ-BVYHCT&PHCN ngày tháng năm 2022 của Giám đốc bệnh viện Y học cổ truyền và Phục hồi chức năng)

1 . ĐẠI CƯƠNG

Hào châm là phương pháp sử dụng kim nhỏ (hào kim, 4-6cm) để châm vào huyệt trên cơ thể nhằm mục đích phòng và trị bệnh. Hào kim là loại kim có thân kim rất nhỏ, mũi kim nhọn, có nhiều loại dài ngắn khác nhau. Loại kim này được sử dụng để điều trị nhiều loại bệnh và được dùng phổ biến hiện nay.

2 . CHỈ ĐỊNH

- Bệnh cơ năng và triệu chứng của một số bệnh như rối loạn thần kinh tim, mất ngủ không rõ nguyên nhân, kém ăn, đầy bụng, tiêu chảy, táo bón, cảm cúm, bí tiểu chức năng, nấc,...

- Các chứng đau cấp và mạn tính: đau do đụng giập, chấn thương, đau sau mổ, đau các khớp hoặc phần mềm quanh khớp, đau trong các bệnh lý về thần kinh... - Một số bệnh do viêm nhiễm như viêm tuyến vú, chắp, lẹo....

3 . CHỐNG CHỈ ĐỊNH

- Cơ thể suy kiệt, sức đề kháng giảm, phụ nữ có thai.- Tránh châm vào những vùng huyệt có viêm nhiễm hoặc lở loét ngoài da.

- Tất cả những cơn đau nghi do nguyên nhân ngoại khoa...

4 . CHUẨN BỊ

4.1. Người thực hiện 

Bác sỹ, Y sỹ được đào tạo về chuyên ngành y học cổ truyền được cấp chứng chỉ hành nghề theo quy định của pháp luật về khám bệnh, chữa bệnh.

4.2. Phương tiện

- Kim hào châm vô khuẩn dùng một lần.

- Khay men, kìm có mấu, bông, cồn 700

4.3. Người bệnh

- Người bệnh được khám, làm hồ sơ bệnh án theo quy định.

- Người bệnh nằm tư thế thoải mái, chọn tư thế sao cho vùng được châm được bộc lộ rõ nhất

5. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH

5.1. Thủ thuật

- Bước 1: + Xác định và sát trùng da vùng huyệt

+ Chọn kim có độ dài tùy thuộc độ dày của cơ vùng châm - Bước 2: Châm kim vào huyệt theo các thì sau:

Thì 1: Tay trái dùng ngón tay cái và ngón trỏ ấn, căng da vùng huyệt.

Tay phải châm kim nhanh qua da vùng huyệt.

Thì 2: Đẩy kim từ từ theo huyệt đạo, kích thích kim cho đến khi đạt “Đắc khí” (Người bệnh có cảm giác căng, tức, nặng vừa phải, không đau ở vùng huyệt vừa châm kim, Người thực hiện cảm giác kim mút chặt tại vị trí huyệt).

- Bước 3. Rút kim, sát khuẩn da vùng huyệt vừa châm.

5.2. Liệu trình 

Châm ngày 1 lần, thời gian 25- 30 phút/lần.

6 . THEO DÕI VÀ XỬ TRÍ TAI BIẾN

6.1. Theo dõi Theo dõi tại chỗ và toàn thân

6.2. Xử trí tai biến

- Vựng châm: Người bệnh hoa mắt, chóng mặt, vã mồ hôi, mạch nhanh, sắc mặt nhợt nhạt. Xử lý: rút kim ngay, lau mồ hôi, ủ ấm, uống nước chè đường nóng, nằm nghỉ tại chỗ. Theo dõi mạch, huyết áp.

- Chảy máu khi rút kim: dùng bông vô khuẩn ấn tại chỗ, không day./.

 

BÀI THAM KHẢO

HOA ĐÀ GIÁP TÍCH

Tài liệu tham khảo
1. Bộ Y tế. Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị các bệnh cơ xương khớp.: Nhà xuất bản Y học. 2016; 131- 134, 135-139.
2. Trường Đại học Y Hà Nội. Bệnh học nội khoa. Nhà xuất bản Y học. Hà Nội. 2018; Tập 2: 188 - 196, 252 - 269.
3. World Health Organization. Priority diseases and reasons for inclusion. 2014.
4. Srinivas SV, Deyo RA, Berger ZD. Application of ‘Less Is More’ to Low Back Pain, Arch Intern Med. 2012; 172(13): 1016-1020.
5. Bộ y tế (2013). Quy trình kĩ thuật khám bệnh chữa bệnh bằng châm cứu. quy trình số 04, 299, 415 ban hành kèm theo quyết định 793/QĐ - BYT ngày 12/3/2013.
6. Vũ Thị Thu Trang, Lê Thành Xuân. Đánh giá tác dụng của điện trường châm kết hợp bài thuốc Độc hoạt tang ký sinh, kéo giãn cột sống trong điều trị hội chứng thắt lưng hông, Tạp chí Y học thực hành. 2018; 3 (1068): 41 – 45.
7. Khoa Y học cổ truyền, Trường Đại học Y dược Huế. Các hình thức châm cứu 2, Giáo trình đào tạo Đại học, trang 121. 2016.