CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG KHI MANG THAI
Chế độ ăn uống của mẹ thời kỳ bầu bí liên quan mật thiết đến sự phát triển não bộ của bé. Bởi vậy mẹ nhất định phải nắm bắt thời cơ này mà bồi bổ cho hợp lý. Tám nguyên tắc dinh dưỡng sau đây sẽ giúp mẹ bé
.png)
Chú trọng thực phẩm chính, trạm năng lượng phát triển não bộ cho bé
Đường Glucose là chất dinh dưỡng duy nhất cung cấp năng lượng cho não mà hợp chất carbohydrate chính là nguồn cung cấp đường glucose chủ yếu. Bởi vậy những thực phẩm giàu carboydrate như gạo, bột mì, ngô hay các loại đậu, khoai tây, trái cây nên chiếm tỉ lệ khoảng 60% (thậm chí có thể nhiều hơn) trong bữa ăn của người mẹ. Mẹ cũng nên hạn chế nạp những thực phẩm có chứa hàm lượng đường đơn giản cao như đường mía, đường đỏ
Bổ sung protein, vật chất nền móng để phát triển não bộ của bé.
Cần phải có 35% protein để duy trì và phát triển chức năng của bộ não, tăng cường khả năng tư duy, phân tích và lý giải của não. Nhưng bổ sung protein cần phải được tiến hành dưới tiền đề năng lượng và hợp chất carbohydrate cũng được cung cấp đầy đủ. Nếu nhiệt lượng chưa được bổ sung đầy đủ mà đã bổ sung hàm lượng lớn protein thì protein không những không dự trữ và chuyển cho bào thai mà ngược lại sẽ bị đốt cháy để cung cấp năng lượng cho mẹ. Hơn thế nữa, hàm lượng lớn axit uric sản sinh trong quá trình phân giải protein sẽ làm tăng thêm gánh nặng cho thận.
Vậy nên tiền đề của việc ăn ngon chính là ăn no, đặc biệt đối với thai phụ ở thai kỳ thứ hai, bởi việc mang thai cộng với gánh nặng công việc sẽ khiến năng lượng của người mẹ bị tiêu hao nhiều hơn. Một bà mẹ 55-60kg, làm công việc lao động tương đối nhẹ nhàng một ngày ngoài 6 lạng tinh bột cần phải bổ sung 500ml sữa, 1 quả trứng, 3 lạng thịt nạc (thịt gia súc, gia cầm hay tôm cá) và lượng hoa quả rau xanh phù hợp. Đặc biệt nên cố gắng đảm bảo lượng thực phẩm động vật vì hàm lượng protein trong động vật cao hơn nhiều so với thực vật.
Chú trọng đến axit béo - vũ khí bí mật giúp bé thông minh
Chất béo chiếm khoảng 50-60% trọng lượng não bé. Những loại chất béo có chất lượng cao đặc biệt là axit béo tổng hợp không no (polyunsaturated fatty acid) và chất béo lecithin có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển tế bào não và hình thành myelin (chất béo bao bọc xung quanh dây thần kinh). Dầu bắp, dầu oliu, dầu mè, dầu đậu nành, dầu thực vật và các loại cá biển nước sâu, tôm đều là những thực phẩm có nguồn axit béo rất tốt.
Tăng cường vitamin B, axit folic - giải pháp ngừa khuyết tật ống thần kinh
Vitamin nhóm B có tác dụng duy trì chức năng bình thường của hệ thần kinh, thúc đẩy hoạt động trí tuệ. Phụ nữ trước khi mang thai khoảng một tháng và trong suốt thời gian đầu của thai kỳ mỗi ngày nên bổ sung 400mg axit folic để ngăn chặn khuyết tật ở ống thần kinh. Ngũ cốc, gan, thịt, đậu và rau sẫm màu chính là nguồn vitamin nhóm B rất phong phú.
Bổ sung DHA và Cholin - thúc đẩy sự phát triển của tế bào não của thai nhi
DHA là một loại axit béo tổng hợp không no tồn tại trong thiên nhiên rất cần thiết cho sự phát triển hoàn hảo của hệ thần kinh, nó có liên quan trực tiếp đến sự phát triển tế bào thần kinh ở não thai nhi và võng mạc. Phụ nữ mang thai mặc dù có thể bổ sung DHA thông qua axit linolenic có trong thực phẩm có nguồn gốc thực vật chuyển hóa thành DHA, nhưng nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy chỉ có khoảng 3% axit linolenic loại này chuyển hóa thành DHA, do đó bổ sung DHA thông qua thực phẩm có nguồn gốc từ động vật vẫn là sự lựa chọn thích hợp cho thai phụ.
Trong mỡ của tôm, cá biển (đặc biệt là cá nước sâu như cá thu, cá ngừ, cá hồi, cá chích, cá chình, tôm sú...) có chứa hàm lượng lớn DHA, do đó mỗi tuần bạn hãy ăn 3-4 lần tôm cá để cung cấp DHA cho thai nhi.
Hàm lượng DHA của động vật trên cạn tương đối nhỏ, do đó nếu không ăn được cá tôm bạn có thể lựa chọn các sản phẩm có chứa DHA (từ sữa, trứng, đậu tương...) để hỗ trợ cho việc hấp thụ DHA.
Cholin là dưỡng chất thiết yếu của cơ thể, có vai trò tăng cường trí nhớ nhưng lượng Cholin tích lũy trong cơ thể khó có thể thỏa mãn nhu cầu khi mang thai, do đó bổ sung lượng cholin thích hợp từ các thực phẩm như tim gan động vật, trứng, thịt, sữa, đậu lạc, khoai tây sẽ thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng các tế bào não của thai nhi.
Không quên kẽm. Thiếu kẽm, não bé kém phát triển
Kẽm là một trong những nguyên tô vi lượng thiết yếu của cơ thể, nó có vai trò tác động chọn lọc lên quá trình phân giải axit nucleic và protein - những thành phần quan trọng nhất của sự sống. Kẽm có độ tập trung cao trong não đặc biệt ở thùy hải mã, ở vỏ não. Nếu thiếu kẽm có thể dẫn đến rối loạn thần kinh và cơ thể phát sinh bệnh tâm phần phân liệt. Để bổ sung lượng kẽm thích hợp cho thai nhi, mẹ cần phải ăn các loại thực phẩm có hàm lượng kẽm cao như thịt, gan, trứng, sữa, cá tôm, rau củ quả có màu vàng hoặc màu xanh đậm.
Đừng bỏ qua iốt - nguyên liệu cần thiết cho phát triển não và hệ thần kinh
.png)
I ốt tập trung chủ yếu ở tuyến giáp để tổng hợp hoócmôn giáp trạng, nó cũng là nguyên liệu thiết yếu phát triển não và hệ thống thần kinh ở thai nhi. Thông thường muối ăn có chứa iốt, nhưng mẹ cần biết cách sử dụng muối cho đúng: dù chiên xào hay nấu cũng nên bỏ muối sau khi đã nấu kỹ hoặc trước khi bắc nồi ra để tránh mất iốt trong quá trình nấu nướng lâu. Ngoài ra, rong biển, cá biển cũng rất giàu iốt.
Cảnh giác với thực phẩm có chứa kim loại nặng. Không ăn quá nhiều cá đặc biệt là các loại cá có kích thước lớn
Ăn cá tất nhiên rất có lợi, nhưng không nên ăn quá nhiều cá đặc biệt là các loại cá lớn vì trong cơ thể chúng có chứa thủy ngân. Chất này sẽ đi qua nhau thai để vào bào thai và tích lũy trong cơ thể bé lâu dần có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ bé và rất có thể sẽ khiến trí lực của bé chậm phát triển.
Cuối cùng xin nhắc các bà mẹ rằng vitamin và các nguyên tố vi lượng như canxi, phốt pho, natri, kali, iốt, sắt, kẽm, mangan đều là những dưỡng chất không thể thiếu cho hoạt động của não bé. Chế độ dinh dưỡng đầy đủ, cân bằng sẽ giúp não bé phát triển thông minh vượt trội
VÌ SAO CẦN CHÚ TRỌNG
DINH DƯỠNG TRONG THỜI KỲ MANG THAI
Do sự sinh trưởng của thai nhi, bà bầu cần phải hấp thu nhiều dinh dưỡng hơn. Nếu dinh dưỡng không đầy đủ, sự phát triển của thai nhi sẽ bị ảnh hưởng, thậm chí dẫn đến Sảy thai, sinh non, khó sinh, thai chết lưu,...
Bên cạnh đó, khi mang thai
Mẹ bầu rất dễ gặp các vấn đề sức khỏe như:
Thiếu máu do thiếu sắt , ngứa da , đau bụng , đau lưng , sỏi thận, táo bón, tiểu khó, phù thũng,...
Những căn bệnh này đều gây ảnh hưởng tới sự phát triển bình thường của thai nhi. Trong khi đó, nếu duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng và khoa học thì mẹ bầu hoàn toàn có thể tránh được những vấn đề trên
Đó là lý do cần chú trọng tới vấn đề Dinh dưỡng cho bà bầu trong suốt thai kỳ.
Theo y học cổ truyền
Có nhiều bài thuốc an thai đông y được chế biến thành các món ăn được gọi là “Dược thiện”.
Các vị thuốc an thai được phối hợp với nhau, giúp thúc đẩy sự phát triển của thai nhi, nâng cao sức đề kháng, phòng ngừa bệnh tật cho người mẹ. Những món dược thiện từ các cây thuốc an thai man tính tự nhiên, dễ dùng, an toàn và hiệu quả
MỘT SỐ MÓN ĂN TỐT CHO MẸ VÀ BÉ
cao gạc hươu và sâm cao ly
Chuẩn bị :
250g thịt gà mái tơ hoặc Gà ác + 15g cao gạc hươu cắt vụn + 8g sâm cao ly cắt phiến + gia vị.
Cách làm:
Đem gà làm sạch, lọc bỏ mỡ rồi chặt thành từng miếng nhỏ. Sau đó, cho các nguyên liệu vào nồi, hầm cách thủy khoảng 3 - 4 tiếng, nêm gia vị để ăn trong ngày.
Công dụng:
Món canh dưỡng thai này thích hợp với những thai phụ gầy yếu, lưng đau, gối mỏi, tinh thần mệt mỏi, động thai ra huyết ít và loãng, thiếu máu, thai nhi phát triển chậm. Lưu ý, không dùng bài thuốc cho thai phụ thể huyết nhiệt (biểu hiện là tâm phiền, lòng bàn tay và chân nóng, mặt đỏ môi hồng, miệng khô họng khát, âm đạo ra huyết màu đỏ tươi hoặc đỏ tía, táo bón, tiểu tiện sẻn đỏ, lưỡi đỏ, ít rêu,...)
2 - Thịt dê hầm thuốc đông y
Chuẩn bị : 250g Thịt dê + 15g ba kích thiên + 12g đỗ trọng + 5 lát gừng tươi + gia vị.
Cách làm :
Đem rửa sạch các nguyên liệu, cắt lát rồi cho vào nồi hầm trong 2 - 3 tiếng. Khi món ăn đã chín đủ thời gian thì nêm gia vị, dùng ăn trong ngày.
Công dụng :
Bài thuốc an thai này thích hợp với những người tỳ vị hư, thận hư yếu, tinh huyết không đủ dẫn đến tình trạng thai chậm phát triển, mẹ bầu hình thể gầy yếu, ăn kém, mất sức, lưng đau, gối mỏi, tay chân lạnh, đại tiện lỏng, chất lưỡi nhợt
3 - Cá chép hầm thuốc đông y
Chuẩn bị : 1 con cá chép nặng 500g + 30g đậu phộng + 24g xích tiểu đậu + 6 lát gừng tươi + gia vị.
Cách làm : Đem cá chép làm sạch, bỏ ruột rồi chiên sơ cho vàng đều. Sau đó, rửa sạch các nguyên liệu, cho vào nồi, chế vào đủ nước dùng, hầm nhỏ lửa trong 2 - 3 giờ rồi nêm gia vị, ăn nóng.
Công dụng : Món dược thiện này dùng cho thai phụ thể chất hư nhược, hay bị khó thở, đầu choáng, mắt hoa, ăn kém, hồi hộp, đánh trống ngực, tiểu tiện bất lợi, phù nhẹ chi dưới.
Lưu ý:
Không dùng bài thuốc này cho trường hợp rối loạn tiểu tiện, tiểu buốt, tiểu gắt, tiểu đục do thấp nhiệt
4 - Thịt bò hầm thuốc đông y
Chuẩn bị: 250g thịt bò (hoặc bê) + 30g đẳng sâm + 15g hoàng tinh + 4 lát gừng tươi + gia vị.
Cách làm: Rửa sạch, cắt miếng các nguyên liệu, cho vào nồi, thêm nước vừa đủ, nấu sôi rồi vặn lửa nhỏ trong khoảng 2 - 3 giờ. Sau đó thêm gia vị cho món ăn, chia ăn vài lần trong ngày
Công dụng : Bài thuốc dưỡng thai này thích hợp với những thai phụ bị huyết hư (có biểu hiện hoa mắt, chóng mặt, mệt mỏi, hồi hộp, đánh trống ngực, ngủ kém hay mê man, sắc mặt nhợt nhạt, chất lưỡi nhợt, thai nhi chậm phát triển,...). Lưu ý: Thai phụ bị sốt do ngoại cảm hoặc đi lỏng lỵ do thấp nhiệt không dùng bài thuốc này
5 - Cá diếc hầm thuốc đông y
Chuẩn bị: 2 con cá diếc + 15g lá tía tô + 6g sa nhân + 6 lát gừng tươi + gia vị.
Cách làm : Rửa sạch các nguyên liệu, cá làm sạch bỏ ruột rồi cho vào nồi. Sau đó, chế nước vào vừa đủ, hầm trong khoảng 2 - 3 giờ với lửa nhỏ, nêm gia vị vừa ăn và đem dùng nóng trong ngày.
Công dụng: Bài thuốc dùng cho thai phụ tỳ hư khí trệ với biểu hiện buồn nôn, nôn nhiều, khó tiêu, ăn kém, ngực bụng đầy trướng, mệt mỏi, tiểu tiện trong dài, đại tiện lỏng nát, chất lưỡi nhợt
6 - Thịt heo chưng sâm và a giao
Chuẩn bị : 100g thịt heo nạc + 10g sâm cao ly + 12g a giao + gia vị.
Cách làm : Rửa sạch, cắt miếng thịt heo và sâm cao ly, cắt vụn a giao. Sau đó, cho các nguyên liệu vào tô, chưng cách thủy trong khoảng 2 - 3 giờ, nêm gia vị và ăn nóng.
Công dụng : Bài thuốc an thai này thích hợp với những thai phụ bị động thai, khí huyết lưỡng hư (biểu hiện gồm: Hình thể gầy yếu, sắc mặt nhợt nhạt, hồi hộp, đánh trống ngực, ngại hoạt động, lưng đau, gối mỏi, âm đạo ra ít huyết sắc nhợt,...). Lưu ý: Không dùng bài thuốc cho các trường hợp đang bị sốt do cảm mạo hoặc có chứng huyết nhiệt
7 - Thịt thỏ hầm thuốc đông y
Chuẩn bị : 250g thịt thỏ + 250g củ cải đỏ + 30g đẳng sâm + 6 quả hồng táo + gia vị.
Cách làm : Rửa sạch, cắt miếng thịt thỏ, rửa sạch các nguyên liệu khác, cho vào nồi, thêm nước đủ dùng, nấu với lửa to tới khi sôi thì vặn lửa nhỏ, hầm khoảng 2 - 3 giờ cho nhừ. Sau đó, nêm gia vị và dùng ăn trong ngày.
Công dụng : Món ăn này dùng cho thai phụ có thể chất hư nhược, tiêu hóa kém, tinh thần mệt mỏi, ăn kém, sắc mặt nhợt nhạt, thai nhi kém phát triển.
Lưu ý:
Không dùng bài thuốc cho trường hợp tỳ vị hư hàn hoặc bị cảm sốt chưa khỏi
MỘT SỐ BÀI THUỐC AN THAI AN TOÀN
Ngoài các món dược thiện dưỡng thai, bà bầu có thể dùng một số bài thuốc an thai sau:
Bài 1:
An điện nhị thiên thang:
20g bạch truật + 16g biển đậu + 12g đỗ trọng + 12g hoài sơn + 12g thục địa + 8g câu kỷ tử + 12g sâm cao ly + 4g chích thảo + 8g sơn thù + 12g bạch thược. Sắc 1 thang/ngày, chia uống 3 lần/ngày, uống khi thuốc còn ấm, sau khi ăn. Uống khoảng 3 - 7 thang. Bài thuốc có tác dụng kiện tỳ, bổ thận và an thai, điều trị cho phụ nữ có thai bị đau bụng với cảm giác thai trệ xuống, thai động không yên, dọa sảy thai
Bài 2:
Đỗ hoài an thai:
12g bạch thược +12g đỗ trọng + 12g hoàng kỳ + 12g sinh địa + 12g thỏ ty tử + 12g tục đoạn + 12g bạch truật + 12g đương quy + 12g nhân sâm + 12g tang ký sinh + 12g trữ ma căn. Sắc 1 thang/ngày, chia uống 3 lần/ngày, uống sau khi ăn. Bài thuốc giúp điều trị chứng hoạt thai
Bài 3:
An thai ẩm: 12g bạch thược + 6g chích thảo +12g hoàng kỳ +12g thục địa + 8g xuyên khung + 12g bạch truật + 12g đương quy + 12g sâm cao ly + 12g tô ngạnh. Sắc 1 thang/ngày, chia uống 3 lần/ngày, uống sau khi ăn. Bài thuốc điều trị cho thai phụ khí huyết kém, thai động không yên
Bài 4:
An thai hòa khí ẩm: 4g cam thảo + 12g chỉ xác + 8g hoắc hương + 8g hoàng cầm + 8g sa nhân + 4g tô diệp + 8g cát cánh + 4g hậu phác + 6g hồi hương + 8g ích trí nhân + 8g thương truật + 8g trần bì. Bài thuốc có tác dụng an thai hòa khí cho phụ nữ mang thai 2 - 3 tháng bị té ngã, chấn thương làm thai khí không yên, ăn uống kém, nôn ói, thai động, dọa sảy thai
Bài 5:
An thai thần ứng hoàn : 160g bạch truật (sao hoàng thổ) + 80g biển đậu (sao) + 80g bổ cốt chỉ (sao nước muối) + 120g đỗ trọng (sao nước muối) + 120g đương quy (sao rượu) + 120 sơn thù du + 120g thục địa (chưng rượu) + 80 quả đại táo + 20g mộc hương + 28g nhục quả + 180g sinh khương + 120g hoài sơn (sao) + 160g thần khúc (sao). Đem các nguyên liệu tán bột, làm viên mật ong, mỗi viên nặng 5g, ngày uống 2 lần, mỗi lần 2 viên sau khi ăn sáng và tối, uống cùng nước ấm. Bài thuốc có tác dụng ích hoạt nguyên khí và tiêu âm ế đại bổ tỳ vị, dùng cho thai phụ trị chứng mệnh môn hỏa suy, không vận hóa được thủy cốc, sinh ngũ canh tả làm thay động, dọa sảy thai. Trước khi sử dụng các bài thuốc an thai, thai phụ nên tham khảo ý kiến của bác sĩ đông y để đảm bảo dùng thuốc an toàn, hiệu quả
Tài liệu tham khảo
- Taylor, M., & Taylor, M. (2023, May 18). 18 Best foods to eat during Pregnancy. What to Expect. https://www.whattoexpect.com/pregnancy/eating-well/week-11/big-nutrition-small-packages.aspx
- Website, N. (2024, January 26). Have a healthy diet in pregnancy. nhs.uk. https://www.nhs.uk/pregnancy/keeping-well/have-a-healthy-diet/
- Eat Healthy During Pregnancy: Quick tips – MyHealthfinder | health.gov. (2023, March 1). https://health.gov/myhealthfinder/pregnancy/nutrition-and-physical-activity/eat-healthy-during-pregnancy-quick-tips
- What to eat when pregnant. (n.d.). UNICEF Parenting. https://www.unicef.org/parenting/what-to-eat-when-pregnant
