BỆNH BIẾN CHƯNG
Biến chưng ' Từ cổ trong Hán việt "
Là sự thay đổi của cơ thể theo từng giai đoạn phát triển .
Phát triển theo giai đoạn
Biến: thay đổi
Chưng: nóng chưng chưng. Nóng hầm hầm
Biến chưng: Tuần tiết biến chưng . Tuy không phải bệnh biến chưng, nhưng nói: “Bệnh biến chưng” để người mới học khỏi lầm với “Biến chứng”.
- Trẻ em kể từ lúc mới sanh
Cứ 32 ngày một lần Biến
64 ngày một lần Chưng
Cứ đủ 8 lần biến, 10 lần chưng gọi là Bát Biến - Thập Chưng
Là sự thay đổi của cơ thể theo từng giai đoạn phát triển .
Phát triển theo giai đoạn
Biến: thay đổi
Chưng: nóng chưng chưng. Nóng hầm hầm
Biến chưng: Tuần tiết biến chưng . Tuy không phải bệnh biến chưng, nhưng nói: “Bệnh biến chưng” để người mới học khỏi lầm với “Biến chứng”.
- Trẻ em kể từ lúc mới sanh
Cứ 32 ngày một lần Biến
64 ngày một lần Chưng
Cứ đủ 8 lần biến, 10 lần chưng gọi là Bát Biến - Thập Chưng
1 - LỊCH BIẾN CHƯNG
- Từ sơ sinh đến 32 ngày “Nhất biến”
Sinh Quý - Thuỷ
Thuộc Túc thiếu âm Thận , chủ về sinh Tinh.
- Đến 64 ngày “Nhị biến, nhất chưng”
Sinh Nhâm - Thuỷ
Thuộc Túc Thái dương Bàng Quang.
Hiện trạng : Tai, xương, mông đít lạnh mát.
- Đến 96 ngày “Tam biến”
Sinh Đinh - Hoả
Thuộc Thuỷ thiếu âm Tâm chủ tàng Thần,
Tính đã biết mừng
Bắt đầu lật …
- Đến 128 ngày “Tứ biến, nhị chưng”
Sinh Bính - Hoả, thuộc Thủ thái dương Tiểu trường.
Hiện trạng : vã mồ hôi mà hơi sợ.
Lưu ý rất thường thấy ở lúc 4 tháng tuổi , mồ hôi ra ở vùng tiền đình rất nhiều…
- Từ sơ sinh đến 32 ngày “Nhất biến”
Sinh Quý - Thuỷ
Thuộc Túc thiếu âm Thận , chủ về sinh Tinh.
- Đến 64 ngày “Nhị biến, nhất chưng”
Sinh Nhâm - Thuỷ
Thuộc Túc Thái dương Bàng Quang.
Hiện trạng : Tai, xương, mông đít lạnh mát.
- Đến 96 ngày “Tam biến”
Sinh Đinh - Hoả
Thuộc Thuỷ thiếu âm Tâm chủ tàng Thần,
Tính đã biết mừng
Bắt đầu lật …
- Đến 128 ngày “Tứ biến, nhị chưng”
Sinh Bính - Hoả, thuộc Thủ thái dương Tiểu trường.
Hiện trạng : vã mồ hôi mà hơi sợ.
Lưu ý rất thường thấy ở lúc 4 tháng tuổi , mồ hôi ra ở vùng tiền đình rất nhiều…
- Đến 164 ngày “Ngũ biến”
Sinh Ất - Mộc, thuộc Túc quyết âm Can.
Chủ tàng Hồn, mà hay cười
Mọc răng cửa . Nước dãi chảy nhiều bú hay cắn do ngứa nướu
- Đến 192 ngày “Lục biến, tam chưng”
Sinh Giáp - Mộc, thuộc Túc thiếu dương Đởm.
Hiện trạng: 2 con mắt đo đỏ mà không phải bị nhặm.
- Đến 224 ngày “Thất biến”
Sinh Tân - Kim, thuộc Thủ thái âm Phế
Chủ về tàng Phách, sinh tiếng nói
- Đến 256 ngày “Bát biến, tứ chưng”
Sinh Canh - Kim, Thuộc Thủ dương minh Đại trường
Hiện trạng: da thịt phát nóng, ra mồ hôi hay có khi không ra mô hôi
- Đến 288 ngày “ Cửu biến ”
Sinh Kỷ - Thổ, thuộc Túc Thái âm Tỳ,
chủ tàng ý và trí.
- Đến 320 ngày “ Thập biến, ngũ chưng ”
Sinh Mậu - Thổ, thuộc Túc dương minh Vị.
Hiện trạng: đau bụng , không chịu ăn mà ọc sữa
- Đến 320 ngày tức 10 tháng 20 ngày đủ “ Thập biến ”
Còn bát chưng, đến đây mới có Ngũ chưng , còn Tam chưng
- Tiếp đó , 64 ngày nữa , 1 tuần đại chưng
Cộng 384 ngày ( 320 + 64 = 384) đủ 12 kinh mạch
(thủ kinh - túc kinh) cho nên tay có đủ Huyết mới biết cầm đồ vật Chân có đủ huyết mới đi , mới đứng
- Lại 64 ngày nữa là 2 tuần đại chưng
Cộng 448 ngày , tính tình ý chí nói năng khác trước.
- Lại 64 ngày nữa là 3 tuần đại chưng
Cộng 512 ngày (tức 17 tháng đủ tuần) “bát chưng”.
Nên biết : Trong lịch biến chưng nói đến 12 kinh mà bỏ qua Thủ Quyết âm Tâm bào lạc và Thủ thiếu dương Tam tiêu không nói đến . Bởi 2 kinh ấy không có hình trạng riêng thì không biến và không chưng.
Trong thời gian biến chưng, mỗi khi biến chưng là mỗi lần thay đổi khí huyết xương thịt để lớn lên và khôn biết hơn.
- Mỗi khi biến , mỗi khi Chưng ấy em nào bẩm thụ tiên thiên hữu dư thì chỉ hơi ươn mình , không có chứng bệnh gì biểu lộ ra ngoài . Em nào bẩm thụ Tiên Thiên bất Túc nóng mình , ỉa chảy , ói mửa , quấy khóc có khi nhẹ, có khi nặng , bình tĩnh dưỡng nuôi chả có sao cả , chớ có hấp tấp chạy thuốc , nếu sai lầm lại sinh bệnh lớn . Nếu muốn cho thuốc uống, chỉ nên cho thuốc bình hoà là duy nhất ( Cần lưu tâm vấn đề này )
Sinh Ất - Mộc, thuộc Túc quyết âm Can.
Chủ tàng Hồn, mà hay cười
Mọc răng cửa . Nước dãi chảy nhiều bú hay cắn do ngứa nướu
- Đến 192 ngày “Lục biến, tam chưng”
Sinh Giáp - Mộc, thuộc Túc thiếu dương Đởm.
Hiện trạng: 2 con mắt đo đỏ mà không phải bị nhặm.
- Đến 224 ngày “Thất biến”
Sinh Tân - Kim, thuộc Thủ thái âm Phế
Chủ về tàng Phách, sinh tiếng nói
- Đến 256 ngày “Bát biến, tứ chưng”
Sinh Canh - Kim, Thuộc Thủ dương minh Đại trường
Hiện trạng: da thịt phát nóng, ra mồ hôi hay có khi không ra mô hôi
- Đến 288 ngày “ Cửu biến ”
Sinh Kỷ - Thổ, thuộc Túc Thái âm Tỳ,
chủ tàng ý và trí.
- Đến 320 ngày “ Thập biến, ngũ chưng ”
Sinh Mậu - Thổ, thuộc Túc dương minh Vị.
Hiện trạng: đau bụng , không chịu ăn mà ọc sữa
- Đến 320 ngày tức 10 tháng 20 ngày đủ “ Thập biến ”
Còn bát chưng, đến đây mới có Ngũ chưng , còn Tam chưng
- Tiếp đó , 64 ngày nữa , 1 tuần đại chưng
Cộng 384 ngày ( 320 + 64 = 384) đủ 12 kinh mạch
(thủ kinh - túc kinh) cho nên tay có đủ Huyết mới biết cầm đồ vật Chân có đủ huyết mới đi , mới đứng
- Lại 64 ngày nữa là 2 tuần đại chưng
Cộng 448 ngày , tính tình ý chí nói năng khác trước.
- Lại 64 ngày nữa là 3 tuần đại chưng
Cộng 512 ngày (tức 17 tháng đủ tuần) “bát chưng”.
Nên biết : Trong lịch biến chưng nói đến 12 kinh mà bỏ qua Thủ Quyết âm Tâm bào lạc và Thủ thiếu dương Tam tiêu không nói đến . Bởi 2 kinh ấy không có hình trạng riêng thì không biến và không chưng.
Trong thời gian biến chưng, mỗi khi biến chưng là mỗi lần thay đổi khí huyết xương thịt để lớn lên và khôn biết hơn.
- Mỗi khi biến , mỗi khi Chưng ấy em nào bẩm thụ tiên thiên hữu dư thì chỉ hơi ươn mình , không có chứng bệnh gì biểu lộ ra ngoài . Em nào bẩm thụ Tiên Thiên bất Túc nóng mình , ỉa chảy , ói mửa , quấy khóc có khi nhẹ, có khi nặng , bình tĩnh dưỡng nuôi chả có sao cả , chớ có hấp tấp chạy thuốc , nếu sai lầm lại sinh bệnh lớn . Nếu muốn cho thuốc uống, chỉ nên cho thuốc bình hoà là duy nhất ( Cần lưu tâm vấn đề này )
BÌNH HÒA ẨM TỬ
- Bạch phục linh bỏ vỏ 6 g .
- Sâm tốt 2g (tẩm chút nước Gừng sấy khô , tìm được Sâm tốt càng hay, nếu không , Đảng sâm cũng được )
- Cam thảo 1 g.
- Thăng ma: (loại xanh) ¼ g, em nào Tỳ Vị yếu kém, thêm
- Bạch truật (sao khô) 4 g.
Tất cả đồ chung, nấu lấy nước cho uống.
Thời gian uống thuốc : Trước khi biến chưng và sau khi biến chưng đều nên cho uống một thang thuốc trên.
Công năng : khỏi được nhiều bệnh mà khoẻ mạnh.
Đổ bằng giọt
Dấu hiệu biến chưng: Hễ thấy môi trên (có khi cả môi dưới) của đứa trẻ nó phồng trắng lên mà ngấn ngang như con tằm loại lớn nằm ở đó là trong người đứa trẻ ấy đang biến chưng.
2. Mạch Biến Chưng
Mạch lúc biến chưng cũng tuỳ theo ngày tháng năm mà thay đổi.
- Hồng Hoạt : Phần nhiều là lúc biến chưng.
- Phục mà Trì : Cảm lạnh, làm ụa mửa và có cơn nóng.
- Phục mà Kết: Thức ăn hay khí (hơi) tích tụ ở bụng.
- Mạch trước lớn, sau nhỏ : Thuận.
- Mạch trước nhỏ, sau lớn : Nghẹn hơi ở cổ họng.
- Mạch lớn nhỏ không quân bình : Tinh thần bất ổn.
- Hồng mà Tứ chi : Trong tim trong bụng buồn phiền đầy trướng.
NÓI CHUNG VỀ MẠCH THUẬN NGHỊCH
- Chứng đái són , kinh sợ , phát giật
Mạch qua Thốn khẩu vào đến Ngư tế
Phù sác mà mình ôn hòa : Thuận
Nếu Trầm Tế mà mình lạnh : Nghịch
- Chứng Dạ đề ( khóc đêm)
Mạch Vi Tiểu : Thuận
Hồng Đại mà mình nóng : Nghịch
- Chứng ọc sữa
Mạch Phù Đại mình ôn hòa : Thuận
Nếu Trầm Tế mà mình lạnh : Nghịch
- Bệnh Cam hao mòn
Mạch Khẩn Sác phân ỉa chặt :Thuận
Nếu Trầm Tế phân ỉa lỏng : Nghịch
- Bệnh đau bụng giun
Mạch Khẩn Hoạt mình ôn hòa : Thuận
Nếu Phù Đại môi nổi sắc xanh : Nghịch
Ngoài ra mạch bệnh cũng chẩn đoán như mạch bệnh người lớn
VỌNG SẮC
- Vọng sắc :
Trông hình sắc cũng như nói “ quan hình sát sắc” .
Xem xét hình trạng và màu sắc ở mặt mũi thân thể trẻ em để biết bệnh mà trị.
Màu sắc hiện ra trên mặt mũi thân thể của trẻ em ( cả người lớn) chủ yếu bởi cái “Khí” của khí và huyết trong 5 tạng
( màu sắc tạng nào hiện ra ở bộ vị của tạng ấy)
Mỗi tạng một màu, 5 tạng có 5 màu:
Xanh - Đỏ - Vàng - Trắng và Đen.
Đó là chính sắc của 5 tạng. Ngoài ra khi có bệnh thì hiện ra đỏ tía, đỏ hồng, trắng xanh, vàng hồng, đen thâm… là những giản sắc, biến sắc hay kiêm sắc khác với chính sắc vậy.
Tóm lại : Khí hòa thì sắc hòa . Khí bệnh thì sắc bệnh .
Khí huyết của 5 tạng bình hòa vô bệnh .
Hiện ra những màu sắc tươi đẹp đúng với ý nghĩa
“ Tương sinh” ở bộ vị nó : Thuận
Khí huyết 5 tạng bất hòa có bệnh hiện ra những màu sắc ảm đạm khác với bộ vị của nó có ý nghĩa
“ Tương khắc” : Nghịch
- Bạch phục linh bỏ vỏ 6 g .
- Sâm tốt 2g (tẩm chút nước Gừng sấy khô , tìm được Sâm tốt càng hay, nếu không , Đảng sâm cũng được )
- Cam thảo 1 g.
- Thăng ma: (loại xanh) ¼ g, em nào Tỳ Vị yếu kém, thêm
- Bạch truật (sao khô) 4 g.
Tất cả đồ chung, nấu lấy nước cho uống.
Thời gian uống thuốc : Trước khi biến chưng và sau khi biến chưng đều nên cho uống một thang thuốc trên.
Công năng : khỏi được nhiều bệnh mà khoẻ mạnh.
Đổ bằng giọt
Dấu hiệu biến chưng: Hễ thấy môi trên (có khi cả môi dưới) của đứa trẻ nó phồng trắng lên mà ngấn ngang như con tằm loại lớn nằm ở đó là trong người đứa trẻ ấy đang biến chưng.
2. Mạch Biến Chưng
Mạch lúc biến chưng cũng tuỳ theo ngày tháng năm mà thay đổi.
- Hồng Hoạt : Phần nhiều là lúc biến chưng.
- Phục mà Trì : Cảm lạnh, làm ụa mửa và có cơn nóng.
- Phục mà Kết: Thức ăn hay khí (hơi) tích tụ ở bụng.
- Mạch trước lớn, sau nhỏ : Thuận.
- Mạch trước nhỏ, sau lớn : Nghẹn hơi ở cổ họng.
- Mạch lớn nhỏ không quân bình : Tinh thần bất ổn.
- Hồng mà Tứ chi : Trong tim trong bụng buồn phiền đầy trướng.
NÓI CHUNG VỀ MẠCH THUẬN NGHỊCH
- Chứng đái són , kinh sợ , phát giật
Mạch qua Thốn khẩu vào đến Ngư tế
Phù sác mà mình ôn hòa : Thuận
Nếu Trầm Tế mà mình lạnh : Nghịch
- Chứng Dạ đề ( khóc đêm)
Mạch Vi Tiểu : Thuận
Hồng Đại mà mình nóng : Nghịch
- Chứng ọc sữa
Mạch Phù Đại mình ôn hòa : Thuận
Nếu Trầm Tế mà mình lạnh : Nghịch
- Bệnh Cam hao mòn
Mạch Khẩn Sác phân ỉa chặt :Thuận
Nếu Trầm Tế phân ỉa lỏng : Nghịch
- Bệnh đau bụng giun
Mạch Khẩn Hoạt mình ôn hòa : Thuận
Nếu Phù Đại môi nổi sắc xanh : Nghịch
Ngoài ra mạch bệnh cũng chẩn đoán như mạch bệnh người lớn
VỌNG SẮC
- Vọng sắc :
Trông hình sắc cũng như nói “ quan hình sát sắc” .
Xem xét hình trạng và màu sắc ở mặt mũi thân thể trẻ em để biết bệnh mà trị.
Màu sắc hiện ra trên mặt mũi thân thể của trẻ em ( cả người lớn) chủ yếu bởi cái “Khí” của khí và huyết trong 5 tạng
( màu sắc tạng nào hiện ra ở bộ vị của tạng ấy)
Mỗi tạng một màu, 5 tạng có 5 màu:
Xanh - Đỏ - Vàng - Trắng và Đen.
Đó là chính sắc của 5 tạng. Ngoài ra khi có bệnh thì hiện ra đỏ tía, đỏ hồng, trắng xanh, vàng hồng, đen thâm… là những giản sắc, biến sắc hay kiêm sắc khác với chính sắc vậy.
Tóm lại : Khí hòa thì sắc hòa . Khí bệnh thì sắc bệnh .
Khí huyết của 5 tạng bình hòa vô bệnh .
Hiện ra những màu sắc tươi đẹp đúng với ý nghĩa
“ Tương sinh” ở bộ vị nó : Thuận
Khí huyết 5 tạng bất hòa có bệnh hiện ra những màu sắc ảm đạm khác với bộ vị của nó có ý nghĩa
“ Tương khắc” : Nghịch
Tài liệu tham khảo
Tác giả bài viết: Lê Đức Thiếp
Nguồn tin: Định Ninh Tôi Học Mạch
Hội & CLB YDDT Sở y tế TP HCM - 1985
