NGŨ DUYỆT NGŨ SỨ
Hoàng Đế hỏi:
"Ta nghe nói phép châm phải xét cho được ngũ quan, ngũ duyệt nhằm thấy được ngũ khí[1].
Ngũ khí chính là sứ giả của ngũ tạng, là nơi phối hợp với ngũ thời, Ta mong được nghe về vai trò của ngũ sứ xuất hiện như thế nào ?"[2].
Kỳ Bá đáp :
"Ngũ quan là nơi biểu hiện bề ngoài của ngũ tạng"[3].
Hoàng Đế hỏi:
"Ta mong được nghe nó phải xuất hiện như thế nào để gọi được là thường ?"[4].
Kỳ Bá đáp :
"Mạch xuất hiện nơi Khí khẩu, sắc hiện ra ở Minh đường, ngũ sắc xuất hiện thay đổi nhằm ứng với ngũ thời đúng với mỗi vai trò thường của chúng[5].
Kinh khí nhập vào tạng, ta phải trị ở bên trong"[6].
Hoàng Đế hỏi:
"Đúng vậy ! Phải chăng chỉ có ngũ sắc là quyết biểu hiện rõ được trên Minh đường ?"[7].
Kỳ Bá đáp :
"Ngũ quan đã làm phân biệt được (gương mặt), phần Khuyết đình đã phân bày ra rõ ràng làm nổi bật được Minh đường (mũi)[8].
Minh đường to rộng, vùng phồn tế hiện rõ ra ngoài, vành tai vuông dựng cao lên như bức tường có nền chắc chắn, tất cả đều thoáng, rộng[9].
Nếu ngũ sắc không loạn (bình), (thổ cơ) bằng phẳng, rộng rãi, người ấy sẽ sống thọ đến trăm tuổi[10].
Gặp được người như vậy, châm rất là kết quả, bởi vì những người này huyết khí có dư, cơ nhục rắn và kín đáo, vì thế có thể khuyên họ nên châm (để chữa bệnh)[11].
Hoàng Đế nói:
"Ta mong được nghe về ngũ quan"[12].
Kỳ Bá đáp :
"Mũi là quan của Phế, mắt là quan của Can, miệng và môi là quan của Tỳ, lưỡi là quan của Tâm, tai là quan của Thận"[13].
Hoàng Đế hỏi:
"Dựa vào những quan này biểu lộ được gì ?"[14].
Kỳ Bá đáp :
"Chúng biểu lộ được khí của ngũ tạng[15].
Cho nên, Phế bệnh thì suyễn tức mũi phồng lên[16],
Can bệnh thì mí mắt xanh[17],
Tỳ bệnh thì môi vàng[18],
Tâm bệnh thì lưỡi bị cuốn ngắn lại, lưỡng quyền đỏ lên[19], Thận bệnh thì quyền và má bị đen"[20].
Hoàng Đế hỏi:
"Ngũ mạch xuất hiện 1 cách an nhiên (không việc gì xảy ra), ngũ sắc xuất hiện 1 cách an nhiên, (có người) sắc vẫn bình thường mà vẫn nguy là tại sao ?"[21].
Kỳ Bá đáp :
"Ngũ quan không tỏ, khuyết và đình không rộng, vùng Minh đường nhỏ, phần phồn và tế không rõ, phần tường cơ thấp, dưới chân tường không có nền tảng, dái tai và vành tai vành ra ngoài, người như thế, tuy trong lúc sống bình thường mà cũng đã nguy rồi, huống gì thêm bị bệnh tật nữa !"[22].
Hoàng Đế hỏi:
"Ngũ sắc hiện ra nơi Minh đường nhằm xét được khí của ngũ tạng, phần trái phải, cao thấp có bộc lộ được sự tương ứng về hình dạng không ?"[23].
Kỳ Bá đáp :
"Phủ tạng nằm bên trong con người, mỗi tạng phủ đều nằm theo thứ lớp của mình, trái phải, cao thấp đều theo đúng với mức độ của mình"[24].
五閱五使篇第三十七
黃帝問於岐伯曰：余聞刺有五官五閱以觀五氣。五氣者，五臟之使也，五時之副也。願聞其五使當安出？岐伯曰，五官者，五臟之閱也。黃帝曰：願聞其所出，令可為常。岐伯曰：脈出於氣口，色見於明堂。五色更出，以應五時，各如其臟。經氣入臟，必當治裏。
帝曰：善。五色獨決於明堂乎？岐伯曰：五官已辨，闕庭必張，乃立明堂。明堂廣大，藩蔽見外，方壁高基，引垂居外，五色乃治。平博廣大，壽中百歲。見此者，刺之必已。如是之人者，血氣有餘，肌肉堅致，故可苦以針。
黃帝曰：願聞五官。岐伯曰：鼻者肺之官也，目者肝之官也，口脣者脾之官也，舌者心之官也，耳者腎之官也。
黃帝曰：以官何候？岐伯曰：以候五臟。故肺病者喘息鼻張，肝病者眥青，脾病者脣黃，心病者舌卷短顴赤，腎病者顴與顏黑。
黃帝曰：五脈安出？五色安見？其常色殆者如何？岐伯曰：五官不辨，闕庭不張，小其明堂，藩蔽不見，又埤其牆，牆下無基，垂角去外，如是者雖平常，殆，況加疾哉！
黃帝曰：五色之見於明堂，以觀五臟之氣，左右高下，各有形乎？岐伯曰：腑臟之在中也，各以次舍，左右上下，各如其度也。
