NGŨ CẤM
Hoàng Đế hỏi Kỳ Bá:
"Ta nói phép châm có ngũ cấm (5 điều cấm kỵ), Vậy ngũ cấm là gì ?”[1].
Kỳ Bá đáp :
"Đây là cấm 1 số huyệt đạo trong trong ngày nào đó không được châm”[2].
Hoàng Đế hỏi:
"Ta nghe nói trong phép cấm châm có ngũ đoạt”[3].
Kỳ Bá đáp :
"Không nên châm tả những bệnh chứng không được châm tả”[4].
Hoàng Đế hỏi:
"Ta nghe nói trong phép cấm châm có ngũ quá”[5].
Kỳ Bá đáp :
"Đó là nói trong phép bổ tả không nên đi quá độ”[6].
Hoàng Đế hỏi:
"Ta nghe nói trong phép cấm châm có ngũ nghịch”[7].
Kỳ Bá đáp :
"Bệnh chứng và mạch cùng nghịch nhau, gọi là ngũ nghịch”[8].
Hoàng Đế hỏi:
"Ta nghe nói trong phép châm có cửu nghi”[9].
Kỳ Bá đáp :
"Nếu biết rõ 9 điều luận về cửu châm, gọi là cửu nghi”[10].
Hoàng Đế hỏi:
"Thế nào gọi là ngũ cấm ? Ta mong được nghe về thời không được châm”[11].
Kỳ Bá đáp :
"Ngày Giáp Ất trong Thiên Địa có chỗ ứng của nó: không nên châm ở vùng đầu, cũng không nên áp dụng phép châm Phát mông để châm vào trong tai[12];
Ngày Bính Đinh, không nên áp dụng phép châm chấn ai để châm vào vùng vai, cổ họng và huyệt Liêm Tuyền[13];
Ngày Mậu Kỷ có chỗ ứng của nó và những ngày thuộc tứ qúy (thìn, tuất, sửu, mùi), không nên châm vùng bụng và cũng không nên áp dụng phép châm Khứ trảo để châm tả thủy[14];
Ngày Canh Tân có chỗ ứng của nó, không nên châm vào các vùng quan tiết, đùi và gối[15];
Ngày Nhâm Qúy có chỗ ứng của nó, không nên châm vùng chân, cẳng chân[16].
Đó gọi là ngũ cấm”[17].
Hoàng Đế hỏi:
"Thế nào gọi là ngũ đoạt ?”[18].
Kỳ Bá đáp :
"Người bệnh lâu mà hình thể, cơ nhục bị héo gầy, đó gọi là nhất đoạt[19]
Sau khi xuất huyết nhiều, đó gọi là nhị đoạt[20]
Sau khi ra mồ hôi nhiều, đó gọi là tam đoạt[21]
Sau khi tiêu chảy nhiều, đó gọi là tứ đoạt[22]
Sau khi sinh sản nhiều hoặc bị ra huyết nhiều, đó gọi là ngũ đoạt[23]. Những trường hợp này không nên châm tả”[24].
Hoàng Đế hỏi:
"Thế nào gọi là ngũ nghịch ?”[25].
Kỳ Bá đáp :
"Bệnh phát sốt mà mạch lại an tĩnh, sau khi hạn xuất mà mạch lại thịnh đại và táo, đó là nhất nghịch[26]
Bệnh tiêu chảy mạch lại hồng đại, đó là nhị nghịch[27]
Bệnh tê không còn cảm giác ở tay chân lâu ngày không khỏi, bắp thịt ở bắp tay và bắp chân bị vỡ, thân hình phát nhiệt, mạch đều tuyệt, đó là tam nghịch[28]
Tà khí xâm chiếm tràn vào trong, hình thể héo gầy khác thường, thân hình bị nhiệt, sắc diện trắng bệch, trong lúc đại tiện, tiêu ra máu đóng cục đen, loại máu cục đen này báo hiệu bệnh đã nặng, đó là tứ nghịch[29]
Bệnh hàn nhiệt lâu ngày làm cho hình thể héo gầy khác thường, mạch nhịp kiên mà hữu lực, đó là ngũ nghịch”[30]
五禁篇第六十一
黃帝問於岐伯曰：余聞刺有五禁。何謂五禁？岐伯曰：禁其不可刺也。黃帝曰：余聞刺有五奪。岐伯曰：無瀉其不可奪者也。黃帝曰：余聞刺有五過。岐伯曰：補瀉無過其度。黃帝曰：余聞刺有五逆。岐伯曰：病與脈相逆，命曰五逆。黃帝曰：余聞刺有九宜。岐伯曰：明知九鍼之論，是謂九宜。
黃帝曰：何謂五禁？願聞其不可刺之時。岐伯曰：甲乙日自乘，無刺頭，無發矇於耳內。丙丁日自乘，無振埃於肩喉廉泉。戊己日自乘，四季無刺腹，去爪通水。庚辛日自乘，無刺關節於股膝。壬癸日自乘，無刺足脛。是謂五禁。
黃帝曰：何謂五奪？岐伯曰：形肉已奪，是一奪也；大奪血之後，是二奪也；大汗出之後，是三奪也；大泄之後，是四奪也；新產及大血之後，是五奪也。此皆不可瀉。
黃帝曰：何謂五逆？岐伯曰：熱病脈靜，汗已出，脈盛躁，是一逆也；病泄脈洪大，是二逆也；著痺不移，(月囷)肉破，身熱，脈偏絕，是三逆也；淫而奪形，身熱，色夭然白，及後下血衃，血衃篤重，是謂四逆也；寒熱奪形，脈堅搏，是謂五逆也。
